Aka­dem­ska umjet­ni­ca Ma­ri­ja To­ško­vić pr­vi put se pred­sta­vi­la cr­no­gor­skoj li­kov­noj pu­bli­ci cr­te­ži­ma iz ci­klu­sa „Be­sti­ja­ri­jum”, ko­ji su pred­sta­vlje­ni u Mu­ze­ju Gra­da Pe­ra­sta. U teh­ni­ci tuš na pa­pi­ru po­stav­kom je ob­u­hva­će­no 17 cr­te­ža. Po ocje­ni mr Ana­sta­zi­je Mi­ra­no­vić „ovaj kri­vu­da­vi, le­lu­ja­vi `onirički delirijum` za­pra­vo je opo­me­na… po­tre­ba da se za­pi­ta­mo, da oslu­šne­mo, osvi­je­sti­mo i po­ku­ša­mo sa­ču­va­ti je­di­ni mo­gu­ći isti­ni­ti is­kaz/od­raz/iden­ti­tet – pri­ro­du u na­ma/oko nas”.
- Ka­ko na mo­je stva­ra­la­štvo ve­li­ki uti­caj ima­ju pej­za­ži iz mog dje­tinj­stva, a tek­stu­re ka­me­na i vo­de po­seb­no, Bo­ka Ko­tor­ska se u jed­nom tre­nut­ku sa­ma na­met­nu­la kao mje­sto u ko­me bih ovu se­ri­ju svo­jih ra­do­va po­ka­za­la pr­vi put pu­bli­ci. Mu­zej Gra­da Pe­ra­sta, sa od­lič­nim iz­lo­žbe­nom pro­sto­rom, i sam po­sta­vljen na­spram naj­du­bljeg ula­za u za­liv, gde se svje­tlo ne­ka­ko ni­že i sa ve­ćim kon­tra­sti­ma pre­la­ma, je to­kom dvi­je ne­dje­lje bio pro­stor gde su mo­ji ra­do­vi mo­gli da bu­du vi­đe­ni, ka­že Ma­ri­ja To­ško­vić za „Dan”.
● Šta za Vas zna­či ovo pr­vo iz­la­ga­nje u Cr­noj Go­ri ?
- Ve­o­ma mi je dra­go da sam mo­gla da pred­sta­vim svo­je ra­do­ve i cr­no­gor­skoj pu­bli­ci. Za Cr­nu Go­ru me ve­zu­ju sje­ća­nja iz dje­tinj­stva, na oca Uro­ša (prim. auto­ra – ču­ve­nog sli­ka­ra), po­ro­di­ca, pred­je­li, kao i in­spi­ra­ci­ja ko­ju u njoj na­la­zim. Tek­stu­re i ma­te­ri­je pej­za­ža, kao i ja­dran­sko svje­tlo, a po­seb­no lju­di i nji­hov tem­pe­ra­ment su ve­li­ki dio mo­je in­spi­ra­ci­je. Sa po­seb­nom nje­žno­šću sam pred­sta­vi­la ovaj ci­klus ra­do­va ta­mo gdje do­se­žem svo­jim ra­nim sje­ća­nji­ma i do­ži­vlja­ji­ma pri­ro­de.
● Cr­te­že ste po­sve­ti­li „Čo­vje­ku i Ži­vo­ti­nji” - ka­ko ob­ja­šnja­va­te po­et­ske na­zi­ve: „Ja sam Pa­u­za iz­me­đu Dva To­na”, ili „Sa Dru­ge stra­ne”?
- Radove sam po­sve­ti­la ono­me iz­me­đu što je u na­ma pri­rod­no na­spram ono­ga što je na­u­če­no, in­stink­tu na­spram ci­vi­li­za­ci­je. „Sa Dru­ge stra­ne” pred­sta­vlja taj di­ja­log - sa jed­ne stra­ne ljud­sko ko­je je usmje­re­no svo­jim na­gim im­pul­si­ma i sa dru­ge stra­ne ani­mal­no ko­je u se­bi ima pred­u­slo­ve da po­sta­ne ljud­sko, ko­je tra­ga za ne­čim što bi ga pre­va­zi­šlo, ti­je­lo ko­je če­ka da bu­de na­dah­nu­to mi­šlju. Ko­je su gra­ni­ce ljud­skog i či­me se mje­re? Gdje ljud­sko po­sta­je ve­ća zvi­jer od ani­mal­nog? I ti pro­sto­ri „Sa Dru­ge stra­ne“, kao iz­gu­blje­na ne­vi­nost, ta­mo gdje zvi­jer ne zna za ko­nač­nost, iz­vje­snost, gdje ni­je svje­sna se­be, gdje kao kod Ril­kea „još idu la­vo­vi i do­kle su sti­gli ne zna­ju ni za ka­kvu sla­bost“.. (jer ni­su kao mi „svje­sni cvje­ta­nja i usah­nu­ća“) su pro­sto­ri ko­je smo mo­žda iz­gu­bi­li. U bes­te­žin­skom pro­sto­ru mog „Be­sti­ja­ri­ju­ma“, gdje na­la­zim ka­me­ne fi­gu­re ko­je leb­de, Čo­vjek i Zvi­jer gle­da­ju jed­no u dru­go i ko­mu­ni­ci­ra­ju. Ma­ri­ja Ču­di­na pi­še o „pra­ži­vo­ti­nja­ma ko­je se vre­men­skim ho­dom una­zad pri­bli­ža­va­ju na­ma“ i tu ne­gdje po­sto­ji dio pu­ta na ko­me po­sta­vljam mog Čo­vje­ka i Zvi­jer da pri­ča­ju o slo­bo­di . „Ja sam Pa­u­za iz­me­đu Dva To­na” je taj Čo­vjek i nje­go­va mo­no­lit­na Mi­sao, ko­ji po­sr­nu­li u svo­joj svje­sno­sti se­be, tra­ga­ju za slo­bo­dom. Da­le­ko od ani­mal­nog, a pre­bli­zu se­be, on ne spo­zna­je svo­ju su­šti­nu i gu­bi slo­bo­du ne-iz­bo­ra ko­ju Ži­vo­ti­nja ima. Ril­ke, u svom „Ča­so­slo­vu” go­vo­ri o eg­zi­sten­ci­ji ko­ja se od­vi­ja iz­me­đu dva to­na i gdje tra­ga za nje­nom su­šti­nom. Mi­slim da sa­mo su­bli­ma­ci­jom do­la­zi­mo do slo­bo­de ko­ju smo iz­gu­bi­li.
● Da li cr­tež naj­vi­še od­go­va­ra Va­šem sen­zi­bi­li­te­tu?
- Cr­tež kao teh­ni­ka mi je uvi­jek do­zvo­lja­vao spon­ta­nost u iz­ra­zu i onu svje­ži­nu ko­ju ide­je za­dr­ža­va­ju ka­da do­bi­ju for­mu kroz naj­di­rekt­ni­ji kon­takt sa pod­lo­gom, kroz li­ni­ju. Li­ni­ja je pr­vi po­kret ko­ji na­pra­vim ka­ko bih opi­sa­la tre­nu­tak, uhva­ti­la ob­lik ko­ji se po­ma­lja, ot­kri­la mi­sao ko­ja že­li da bu­de sli­ka. Li­ni­ja je i ne­str­plji­vost da se stig­ne do ob­li­ka, njo­me sam na­u­či­la da ocr­ta­vam obri­se lič­nih i tu­đih mi­sli, iga­ra, sno­va, že­lja ili stra­ho­va. Kroz cr­tu sa la­ko­ćom uhva­tim puls ono­ga što is­tra­žu­jem u da­tom tre­nut­ku, i cr­tež je mo­ja ra­do­zna­lost. Ka­da ot­kri­je krh­kost svog mo­de­la, li­ni­ja vi­ju­ga kao vo­da kroz pu­ko­ti­ne, dok ne opi­še pu­ta­nju ko­jom sam za­do­volj­na.
M.D.Po­po­vić


Iz­me­đu Li­sa­bo­na i Be­o­gra­da

● Čla­ni­ca ste Udru­že­nja gra­fi­ča­ra Por­tu­ga­la, u Li­sa­bo­nu ste za­jed­no sa ko­le­ga­ma/ko­le­gi­ni­ca­ma osno­va­li gra­fič­ki ate­lje Con­tra­pro­va. Pa­ra­lel­no ste čla­ni­ca i ULUS-a, ži­vi­te i ra­di­te u Be­o­gra­du. Upo­red­te od­nos dru­štva pre­ma umjet­ni­ci­ma u Por­tu­ga­lu sa ovim kod nas.
- U Por­tu­ga­lu sam ži­vje­la 17 go­di­na, ta­mo sam po­če­la da se ba­vim umjet­no­šću, ško­lo­va­la se na aka­de­mi­ji Uni­ver­si­da­de de Ivo­ra i za­tim ima­la i pr­va pro­fe­si­o­nal­na is­ku­stva ba­ve­ći se cr­te­žom i gra­fi­kom. Ve­za­na sam za nje­ga lič­no i pro­fe­si­o­nal­no. Re­dov­no po­se­ću­jem Li­sa­bon i sa­ra­đu­jem sa pri­ja­te­lji­ma i ko­le­ga­ma iz bran­še. I od­nos dru­štva pre­ma umjet­ni­ku i umjet­no­sti je sli­čan, aka­dem­sko obra­zo­va­nje pru­ža slič­ne mo­guć­no­sti, a pu­te­vi stva­ra­la­štva se da­nas mno­go ne raz­li­ku­ju. Mi­slim da raz­li­ka sto­ji u tr­ži­štu, i si­gur­na sam da će ov­da­šnja edu­ko­va­na pu­bli­ka kao i na­da­re­ni umjet­ni­ci ko­ji je za­slu­žu­ju, ima­ti pri­li­ku da bu­du dio sve sna­žni­jeg umjet­nič­kog tr­ži­šta.


La­ko­ća iz­bo­ra uz oca sli­ka­ra

● U ko­joj mje­ri je Vaš otac, sli­kar Uroš To­ško­vić, uti­cao na Va­ša umjet­nič­ka raz­mi­šlja­nja – šta ste naj­bo­lje na­u­či­li od nje­ga?
- Stva­ra­nje je za me­ne po­tre­ba, na­čin di­sa­nja. Uz mog oca sam po­vu­kla pr­ve li­ni­je, on me je na­u­čio in­ten­zi­te­tu po­te­za, ja­či­ni i nje­žno­sti cr­te, i mi­slim da je taj sen­zi­bi­li­tet ono naj­va­žni­je što sam do­bi­la od nje­ga. Mo­ja li­ni­ja je ka­sni­je do­bi­la vi­ju­ga­vi ka­rak­ter i od­re­đe­na je mo­jim tem­pe­ra­men­tom, ali taj po­čet­ni in­ten­zi­tet vam ne­ko pre­ne­se. Ka­da od­u­vi­jek stva­ra­te i ka­da od po­čet­ka oko vas stva­ra­ju, vi ne zna­te da se mo­že dru­ga­či­je. Ka­da od pr­vog da­na po­sma­tra­te ne­ko­ga ko se ba­vi umjet­no­šću sa pre­da­no­šću, zna­njem i ta­len­tom ko­jim se ba­vi moj otac, la­ko­ća iz­bo­ra je iz­vje­sna. Mo­ji ro­di­te­lji su od sa­mog po­čet­ka do­pri­ni­je­li mo­joj umjet­no­sti ne sa­mo kao pro­fe­si­o­nal­nom iz­bo­ru, ne­go i kao umjet­nič­kom po­gle­du na svi­jet.